Fràtzbüecherèi: Der Onkel üs Àmerikà

Nicky

• Wàs saisch zu der nèischt Bànkekrànket ìn der Silicon-Valley?

Eddy

• Àlles Güete kommt üs Àmerikà!
• Mìt dinner bleed Ironi komme mìr nìt witterscht!
• Ironi? Tàtsàch ìsch, àss d Àmerikàner uns jedesmol àgsteckt han, mìt ìhre Krise. 1929 Börsekràch New-York. Konsequanz? Zweite Waltkriej!
• Màch jetz hàlblàng, der Hitler war ohne der Von Pappen un àlli wo ne unterschätzt han, nie àn d Màcht komme!
• Villicht, àwer d Àmerikàner han der Adolf làng unterstìtzt, wil sa na àls Frontkampfer gejje der Kommünismus gsah han. Han sa nohnem Reichtagsbrànd reàgiert?
• Nei!
• Beidi Auige han sa züegedruckt, wil sa liewer e Diktàtor ghà han àss e schwàchi Demokràti, wie die vo der Weimarerrepüblik, wo d Rote standig àgnàjt* han.
• Ja ohne sìe hatte d Àlliierte niemols der Kriej gwonne!
• Ich glauib ehnder, àss d Anglander un d Rüsse der Hauiptàteil ghà han.
• Un ohne der Marshall-Plàn ward Europà noch làng uf de Kni gsì.
• Da Plàn het bsonderscht ìhri Wìrtschàft wìdder àgekurwelt*, wo wajje Ìwwerprodüktion ìns Wàckle komme ìsch.
• Ja un hìtte, wo ward d Ükrän ohne d Àmerikàner?
• Wenn sa ìhr Versprache ighàlte hatte, d Nato nìt bis vors rüssische Tor üszedehne*, ward da Kriej villicht gàr nìt entstànde…
• Un wenn der Putin sich nìt àn Tschetschenia, Georgia, Moldàvia, àm Dombàss un der Krimm nìt vergrìffe hatt, hatte d Noochberstààte villicht gàr nìt Nato-Mìtglìder wotte ware.
• Ja, wenn s Wärtla „wenn“ nìt wär, wär mi Vàtter Millionär… D Àmerikàner un d Rüssa sìn Imperàlischte. Jeder versüecht um sich erum, e groses Iflussgebiet* ze hà, so gros wie mäjlig. Un d Rüsse date sich nàtirlig àm liebschte d gànz Ükrän unter der Nàjl risse*. Doch wie’s üsseht, mien sa sich wohrschins mìt der Krimm un em Dombàss begniege.
• Dàs wann àwwer d Ükräner nìt akzeptiere!
• Nei, àwwer numme so làng, àss d Àmerikàner sìe unterstìtze un witterscht àstàchle, wie sa‘s schon ìn Koreà, Vietnam, Àghànischtàn, Iràk gmàcht han: Ànderi, sognànnti Verbìndeti üssnutze un opfere ìn ìhrem Intrasse. Un wenn’s bi ìhne fàngt à stìnke, zettle sìe Kriej à.
• I dank gràd àn Lehmann Brothers, 2008. Sehsch e Zammahàng mìt der „Silicon Valley Bànk“?
• Ä nàtirlig. Erschti Konsequanz: di zweit Bànk ìn der Schwitz, der „Crédit Suisse“ mües vom Stààt mìt Milliarde Schwitzer Fränkli gstibbert ware, àss se nìt zammakràcht. 
• Gìtt‘s wìdder e waltwitti Finànzkris?
• E Volkswìrtschàft, wie die vo de USA, wo sone grüsige Defizit het, kàt numme kìnschtlig àm Lawe erhàlte ware. Siiter eh un je màcht dàs d Zentràlbànk, wenn sa standig meh Dollàr druckt. Un dàs kàt sa numme, wil, bis jetz noch, der Dollàr àls Waltwährung àlles dominiert. Stell d’r vor, wàs pàssiere dat, wenn dàs boll nìmm der Fàll war…
• Sìn d Màsnàhme gejje Rüsslànd nìt e Àrt Bummeràng fìr der Weschte?
• Ich bìn ìwwerzigt, àss d Àmerikàner geglauibt han, àss die Màsnàhme un der Kriej ìn der Ükrän d Rüsse eso schwäche ware, àss sa untergehn. S Gejjeteil ìsch der Fàll. Un mìr, Europäer, bàde wìdder d Fahlischätzunge vo de Àmerikàner üs.
• Bekommt ewwe der Üsdruck, „der Onkel üs Àmerikà“, e àndra Sìnn?
• Wieso schlät d UNO Àlàrm, wil bis ànne 2030 d Hälfte vo der Waltbevälkerung züe dìck un gschwolle* sì wurd, un schon hìtte meh Mansche wajje schlachtem Asse starwe àss àn Hungersnot?
• Worum?
• Wajje Mac Donald un Coca-Cola ! Àlles güete uf dare Walt …

Edgar Zeidler

16.3.23